Το πρόβλημα:

Τα τελευταία χρόνια θαλάσσια θηλαστικά, δελφίνια, ζιφιοί και πληθώρα άλλων ψαριών έχουν ξεβραστεί στη δυτική ακτή της Κέρκυρας. Τέτοια φαινόμενα παρατηρούνται σε όλο το Ιόνιο Πέλαγος αλλά και στις ακτές της Αδριατικής Θάλασσας. Η συντριπτική πλειοψηφία των ψαριών αυτών ζουν στα κατώτερα στρώματα της θάλασσας, οπότε συμπεραίνουμε ότι το πρόβλημα δεν είναι επιφανειακό και εντοπίζεται στο βυθό.

Αναζητώντας τα αίτια του προβλήματος, εντοπίζουμε μια σειρά γεγονότων που επηρέασαν το θαλάσσιο οικοσύστημα της Αδριατικής και του Ιονίου:

- Σύμφωνα με στοιχεία από τη μεγάλη ιταλική περιβαλλοντική ομάδα Lega Ambiente, τα τελευταία 30 χρόνια περίπου 50 πλοία, φορτωμένα με τοξικά απόβλητα, έχουν χαθεί στη Μεσόγειο Θάλασσα.

- Κατά τη διάρκεια του πρόσφατου πολέμου στην πρώην Γιουγκοσλαβία, βομβαρδιστικά αεροπλάνα του ΝΑΤΟ εκφόρτωναν βόμβες απεμπλουτισμένου ουρανίου στην Αδριατική θάλασσα.

- Σε όλο το βόρειο Ιόνιο και την νότια Αδριατική, πραγματοποιούνται επανειλημμένα υποβρύχιες έρευνες για να εντοπιστούν κοιτάσματα υδρογονανθράκων. Οι έρευνες αυτές χρησιμοποιούν εξοπλισμό σόναρ, που σύμφωνα με τους επιστήμονες επηρεάζει το νευρικό σύστημα των ψαριών.

- Πολεμικές ασκήσεις της Ελλάδας, του ΝΑΤΟ και της Ιταλίας κάνουν επίσης χρήση συστημάτων σόναρ.

- Τα κράτη που βρέχονται από το Ιόνιο (Ελλάδα, Αλβανία), καθώς και εκείνα της Αδριατικής (Ιταλία, Κροατία, κ.λπ.), χρησιμοποιούν το θαλάσσιο οικοσύστημα ως τελικό αποδέκτη για κάθε είδος λύματα (οικιακά, βιομηχανικά, γεωργικά, κλπ.).

- Η υπεραλίευση των θαλασσών έχει μειώσει αισθητά τα αποθέματα ιχθύων και έχει διαταράξει την τροφική αλυσίδα.

Η θέση:

Η επιλογή της θέσης του Κέντρου προστασίας της Αδριατικής Θάλασσας και του Ιονίου Πελάγους έγινε με κριτήριο την εγγύτητα και την δυνατότητα άμεσης παρέμβασης στην υπό μελέτη περιοχή και την ύπαρξη υποδομών (λιμάνι, οδικό δίκτυο, κλπ).

Η χωροθέτηση του Κέντρου έγινε στη βορειοδυτική Ελλάδα, στο νησί της Κέρκυρας, δίπλα στο μικρό λιμάνι του Αγίου Στέφανου (Γεωγραφικό πλάτος: 39° 45'5 .99 " N, Μήκος: 19° 37'56 .51" E). Είναι μια στρατηγική και γεωγραφικά ¨προστατευμένη¨ θέση, ανάμεσα στην Ιταλία και την Ελλάδα, μεταξύ της Αδριατικής και του Ιονίου Πελάγους, που διαθέτει επαρκές οδικό δίκτυο σύνδεσης με την ενδοχώρα του νησιού, την πόλη της Κέρκυρας, το αεροδρόμιο.

Το λιμάνι βρίσκεται δίπλα στο μικρό παραδοσιακό ψαροχώρι του Αγίου Στεφάνου. Η ευρύτερη περιοχή είναι αρκετά αναπτυγμένη τουριστικά, χωρίς όμως να υφίστανται μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες που να διαταράσσουν το περιβάλλον. Καταπράσινοι λόφοι καταλήγουν στα γαλανά νερά του Ιονίου δίνοντας ένα μαγευτικό θέαμα, ενώ το γραφικό λιμάνι με τις αραγμένες ψαρόβαρκες αποπνέει μια γαλήνια ομορφιά.

Το κτίριο:

Ο στόχος είναι να δημιουργηθεί ένα κτίριο που με τη λειτουργία του θα συμβάλλει στην επίλυση του προβλήματος ρύπανσης της θάλασσας και στην προστασία και διατήρηση της θαλάσσιας ζωής.

Η αρχιτεκτονική μορφή που επιλέχθηκε βασίστηκε στην ενσωμάτωση των κτιριακών εγκαταστάσεων στο φυσικό τοπίο, στη χρήση φυσικών αλλά ανθεκτικών στο θαλάσσιο περιβάλλον υλικών, στην ενεργειακή αυτονομία.

Οι επίγειες εγκαταστάσεις του κτιρίου αποτελούνται από:

• Χημικά – βιολογικά εργαστήρια όπου θα γίνεται ανάλυση της ποιότητας των θαλάσσιων υδάτων και παρακολούθηση της ρύπανσης ώστε οι επιστήμονες να καταγράφουν και να αξιολογούν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την ανθρώπινη δραστηριότητα αλλά και την δυναμική των τεχνικών αντιμετώπισης της ρύπανσης.
• Ερευνητικά εργαστήρια, με στόχο την ανάπτυξη νέων τεχνικών απορρύπανσης.
• Αίθουσες διδασκαλίας και κατάρτισης, όπου το προσωπικό θα εκπαιδεύεται προκειμένου να εργαστεί στο Κέντρο. Επίσης, οι χώροι θα εξυπηρετούν την περιβαλλοντική εκπαίδευση μαθητών ή φοιτητών.
• Συνεδριακές εγκαταστάσεις που θα είναι σε θέση να εξυπηρετήσουν κυβερνητικούς ή κρατικούς φορείς, επιστήμονες ή περιβαλλοντικές ομάδες.
• Εκθεσιακό χώρο στον οποίο θα γίνεται ενημέρωση του κοινού με μόνιμες και περιοδικές εκθέσεις για τη λειτουργία του κέντρου, την πρόοδο των εργασιών του, τις διάφορες περιβαλλοντικές καταστροφές, τις επιπτώσεις και τις τεχνολογίες αντιμετώπισής τους, κλπ.
• Γραφεία και χώρους προσωρινής ενδιαίτησης.

Οι θαλάσσιες εγκαταστάσεις του κέντρου συνίστανται σε:

• Προβλήτες ελλιμενισμού των ειδικών ερευνητικών σκαφών τα οποία αφού εντοπίσουν και χαρτογραφήσουν τα ναυάγια ή τα μολυσμένα ύδατα θα συλλέγουν δείγματα νερού προκειμένου να μετρηθεί το είδος και η έκταση της ρύπανσης, καθώς και οι άμεσες συνέπειές της στη θαλάσσια ζωή.
• Δεξαμενές θαλάσσιου νερού στις οποίες θα εκτρέφονται είδη ψαριών που βρίσκονται υπό εξαφάνιση ή ο πληθυσμός τους έχει μειωθεί δραματικά λόγω των παραπάνω προβλημάτων. Τα ψάρια, σε κατάλληλη ηλικία, θα μεταφέρονται στο θαλάσσιο οικοσύστημα που διαβιούν.
• Υποθαλάσσιες γεννήτριες οι οποίες παράγουν ηλεκτρική ενέργεια που καταναλώνεται για την λειτουργία των εγκαταστάσεων, εκμεταλλευόμενες τα υποθαλάσσια ρεύματα. Οι γεννήτριες έχουν ενσωματωθεί στην κτιριακή υποδομή μέσω προσβάσιμων λιμενοβραχιόνων, οι οποίοι, όταν ο καιρός το επιτρέπει, δρουν σαν δρόμοι περιπάτου μέσα στην θάλασσα.